विदेशबाटै मनग्य

प्रवासीलाई गायन, नृत्य र हास्यको खुराक पस्केर मनग्य कमाइ गर्न थालेका छन् नेपाली कलाकार । विदेशमा हुने कार्यक्रमको व्यस्तताले चल्तीका कलाकारहरू स्वदेशमा कमै बस्छन् । यसले नेपाली कला उद्योगलाई नयाँ ऊर्जा दिएको छ । 

काठमाडौ, फाल्गुन २५ - गायक राजेशपायल राईको पहिलो एमआरपी (मेसिन रिडेबल पासपोर्ट) का पाना वर्ष दिनमै भरिए । ६ वटा पासपोर्ट फेरिसकेका उनको दोस्रो एमआरपीका पाना पनि भिसाले भरिँदो छ । 'कार्यक्रमका लागि सबैभन्दा बढी विदेश जाने मै होला कि ?' उनी अनुमान गर्छन् ।

नेपाली कलाकार पछिल्ला वर्ष विदेशी कन्सर्ट वा सांस्कृतिक कार्यक्रममा निकै व्यस्त हुँदै गएका छन् । राईकै झैं उनीहरूको पासपोर्टमा पनि भिसा थपिँदो छ ।

टिभी सिरियल 'मेरी बास्सै' मा तक्मे बुढाको चरित्रमा देखिएपछि विल्सनविक्रम राई एकाएक व्यस्त बने । कार्यक्रमका लागि पहिलो पटक २२ महिनाअघि दक्षिण कोरिया उडेका विल्सनले २७/२८ मुलुकमा प्रस्तुति दिन भ्याइसके । यतिबेला उनका लागि स्वदेश 'ट्रान्जिट' सरह छ । राजेशपायललाई त साथीहरू जिस्काउँछन्, 'आधा समय धर्तीमा, आधा समय आकाश ।'

कलाकारका लागि विदेश अब घुम्न मात्रै सीमित रहेन । चल्तीका कलाकार, गायक/गायिकाका लागि आम्दानीको मुख्य स्रोत बन्दै गएको छ, वैदेशिक कार्यक्रम । फिल्म 'लुट' को आइटम गीत 'उध्रेको चोली' हिट भएपछि गायिका इन्दिरा जोशीको व्यस्तता एकाएक बढेर गयो । २५ मुलुकमा प्रस्तुति दिइसकेकी उनी भन्छिन्, 'गतवर्ष तिहारमा बाहेक अरू बेला लगातार एक हप्ता घर बसेको सम्झना छैन ।' स्टेज प्रस्तुतिमा चर्चित पश्चिमी गायिका साकिराको झल्को दिने उनको स्वदेशी मेला, महोत्सवमा उत्तिकै माग छ ।  

गीतका क्यासेट, सिडी बिक्न छाडेपछि र पाइरेसी बढेपछि मारमा परेका बेला विदेशका कार्यक्रमले गायक/गायिकालाई ठूलो आर्थिक राहत दिएका छन् । स्वदेशी महोत्सव र विदेशी कार्यक्रममा हास्यकलाकार, कलाकार, गायक/गायिकाको प्रस्तुति अनिवार्यजस्तै बनेको छ । हरेक विदेशी कार्यक्रमबापत दुई हजार डलर जति पारिश्रमिक लिएर वर्षमै ३५ देखि ४० लाख रुपैयाँ कमाउने राजेशपायलले बताए । 'विदेशकै कमाइले शान्तिनगर -काठमाडौं) मा साढे दुईतले घर बनाउन सकेको छु । राम्रै भइरहेको छ,' उनले भने । अहिलेका चल्तीका गायकमा पर्ने उनी स्वदेशमै मासिक एक लाख रुपैयाँ हाराहारीमा कमाउने सुनाउँछन् ।

टेलिभिजनमा कमेडी सिरियलहरू हिट हुन थालेपछि कार्यक्रमहरूमा हास्य कलाकारको माग ह्वात्तै बढेको छ । दीपकराज गिरीको अनुभवले यही भन्छ । 'पहिले कार्यक्रम हुँदा गायक/गायिकाको टिममा बल्लबल्ल एउटा कमेडी आर्टिस्ट अटाउँथ्यो । समय फेरिएको छ । कमेडियनको टोलीमा गायक/गायिका वा हिरो/हिरोइन पनि राखौं न भन्न थालेका छन्,' दीपक भन्छन् ।

'धुर्मुस' बाट परिचित सीताराम कट्टेलले गत वर्ष ११ पटक मुलुक छाडे । २०६३ सालमा 'मेरी बास्सै' सुरु भएपछि उनको 'धुर्मुस' चरित्रले देश/विदेशमा चर्चा पायो । पहिलोपटक दक्षिण कोरियाका लागि उडे । उनको व्यस्तता यसरी अकासियो कि कोरिया उड्दासम्म पासपोर्टमा हङकङ, सिंगापुर र लन्डनको भिसा लागिसकेको थियो । अहिलेसम्म उनले कहिले एक्लै र कहिले केदार घिमिरे 'माग्नेबुढा' सँग जोडी जमाएर १८ मुलुकका नेपाली दर्शक हँसाइसकेका छन् । सीताराम कुल आम्दानीको २५ प्रतिशत विदेशी कार्यक्रमबाटै आउने अनुमान लगाउँछन् । इन्दिराको कमाइचाहिँ विदेशबाटै बढी हुने रहेछ ।

गतवर्ष 'बेहोसीपछि होसमा आउँदा क्या दामी भो' भन्दै मलेसिया, इजरायल, कतार, कोरिया र हङकङमा रहेका नेपाली झुमाउन पुगेका गायक शिव परियार विदेशको कमाइ उल्कै धेरै नहुने बताउँछन् ।

थप्छन्, 'बाहिरीले देखेजस्तो भयंकरै उपलब्धि चाहिँ भएको छैन । तर नयाँ गीत रेकर्ड गर्न र महँगो काठमान्डुमा जीवन धान्न पुगेकै छ । २/४ वर्ष यस्तै रफ्तार रहेमा भने केही होला कि ?' अधिकांश कलाकार कर छलीको आरोप लाग्ने डरले आम्दानी बताउन हच्किन्छन् । विदेश कमाइको सम्भावना बढ्दै गएपछि गायक/गायिका आफ्ना एल्बममा हरेक स्वाद-शैलीका गीत समेट्न थालेका छन् । राजेशपायल आफ्नो एल्बम सबै प्रकारका गीतको 'फ्युजन' हुनुका मुख्य कारण यसैलाई मान्छन् । भन्छन्, 'विदेशमा प्रायः लोकगीत र डान्सिङ नम्बर रुचाउने भएकाले मेरा एल्बमका गीत छनोट पनि त्यस्तै हुन्छ । त्यसैले विदेशमा मेरो बढी डिमान्ड भएको होला । म लोक, फिल्मी, आधुनिक, गजल, पप सबै फ्लेवरका गीत गाउँछु ।'

विल्सनविक्रम आफू जनजाति भएको र विदेशमा धेरै कमाउनेमध्येमा लाहुरे पृष्ठभूमिका जनजाति बढी रहेकाले मात्र आफ्नो माग बढेको स्वीकार्दैनन् । उनको तर्क छ, 'मैले चलिआएको कमेडीभन्दा फरक टेस्ट दिन्छु रे । हुन पनि म राजनीतिलाई कमेडी बनाउँदिनँ । कसैलाई घोचपेच नगरी आँसु चोरेर हाँसो दिन

खोज्छु ।' नेपाली नयाँ वर्षमा कतार उड्ने तयारीमा रहेका विल्सन त्यहाँबाटै फिल्म 'तक्मे बुढो लस्ट इन लन्डन' सुटिङका लागि लन्डन उड्ने छन् । उनी आफ्नो विदेश व्यस्तताको जस युट्युबमा राखिएको भिडियो फुटेजलाई दिन्छन् ।

'जब मेरो धराने डन चरित्रको कमेडी फुटेजलाई युट्युबमा राखियो, लगत्तै लन्डनमा कार्यक्रमका लागि बोलाइयो,' उनले भने, 'त्यसपछि लटरी लागेको लाग्यै छ ।' तर त्योभन्दा अघि नै उनी दक्षिण कोरियाका लागि उडिसकेका थिए । च्यारिटी शो अर्थात् सहयोगार्थ कार्यक्रमबाहेक प्रतिशो दुई हजार डलर पारिश्रमिक लिँदै आएका विल्सनले थपे, 'स्वदेशमा म अझै नै नयाँ छु तर विदेशका नेपालीका लागि त पुरानो भइसकें ।' हङकङ चार पटक गइसकेका उनी धेरै मुलुकमा दोहोर्‍याएर पुगिसकेका छन् । विल्सनलाई यतिबेला समय व्यवस्थापनकै समस्या परिरहेको छ । उनकै समय पर्खेर बसिरहेको फिल्म 'अधकट्टी' का निर्देशक सुब्रत आचार्यले भने, 'हामीले विल्सन र मौसमलाई कुर्दाकुर्दै ढिला भयो ।' त्यसो त १४ दिनमै दुई फिल्मको सुटिङ सकेर विदेश उडेका अनुभव पनि विल्सनसँग ताजै छ ।

पछिल्ला दुई/तीन वर्षयता कलाकारहरू कार्यक्रमका लागि विदेश जाने क्रम बढेको छ । गत वर्ष मात्रै करिब दुई दर्जन कलाकार, गायक/गायिका फिल्म प्रदर्शन, कन्सर्ट वा अन्य सांस्कृतिक कार्यक्रमका लागि बेलायत पुगे । महँगो दाममा सीडी/भीसीडी समेत बेच्ने गायक/गायिकाको हकमा विदेश भ्रमण 'पशुपतिको जात्रा सिद्राको व्यापार' जस्तोसमेत हुने स्थानीय आयोजकहरू बताउँछन् ।

गायक हिमाल सागर दुई वर्षमा चार पटक बेलायत पुगे । स्वदेशकै कार्यक्रममा भ्याइनभ्याई हुने पनि किन विदेश ताक्छन् त ? उनी भन्छन्, 'स्वदेशमा पाइरेसीले गर्दा क्यासेट बिक्री हुनै छाड्यो । बरु विदेश कन्सर्टबाट उल्लेख्य आम्दानी हुन्छ । घुम्न पनि पाइन्छ ।' उनले डेढ महिनाको प्याकेजमा युरोप जाँदा कम्तीमा १० लाख रुपैयाँ कमाइने बताए । नेपाली नयाँ वर्षमा अभिनेताद्वय मदनकृष्ण श्रेष्ठ, हरिवंश आचार्य र गायिका अन्जु पन्तबाट चार शो गर्न २० लाख रुपैयाँ खर्चिन लागेको बेलायतका इभेन्ट अर्गनाइजर सपन राईले बताए । उनले कलाकार हेरी प्रतिशोको ५० हजारदेखि दुई लाख रुपैयाँसम्म दिने सुनाए ।

बेलायतमै कार्यक्रम आयोजना गर्ने सुमन अधिकारी गतवर्ष मे महिनामा गरिएको कार्यक्रममा विल्सनविक्रम र केदार घिमिरेको जोडीलाई साढे २३ लाख रुपैयाँ पारिश्रमिक दिएको दाबी गर्छन् । उनी जनवरीमा गरिएको शोबाट जितु नेपालले आठ लाख ६ हजार र गायक शम्भु राईले १२ लाख बुझेको सुनाउँछन् । उनले अब मे महिनामा फेरि गायिका इन्दिरा, पशुपति शर्मा, मनोज गजुरेल र प्रशान्त तामाङको समूहलाई झिकाउने तयारी गरिरहेका छन् ।

हङकङमा गत वर्ष भएका दुई दर्जन स्टेज शोका लागि नेपालबाट सय हाराहारीमा कलाकार पुगे । कलाकार भएर 'डि्रम सिटी' मानिने हङकङ नपुगेका अब सायदै होलान् । प्रायः कार्यक्रममा गायन, हास्य र नृत्यका मिश्रति खुराक राख्ने गरिन्छ । हङकङमा कार्यक्रम आयोजना गर्दै आएका लालीगुराँस एसोसिएसनका विशाल गुरुङ भन्छन्, 'कलाकारमा भेराइटी हुँदा दर्शक पनि सबैखाले समेटिन्छन् ।' कार्यक्रम गराउनेहरू विधागतका साथै जात र क्षेत्रको विविधतामा ख्याल गर्छन् । प्रायः विदेश कन्सर्टमा व्यस्त हुने गायकमध्येमै पर्छन् धीरज राई । उनलाई कन्सर्टका लागि हङकङ बढी रुचिकर रहेछ । भन्छन्, 'सानो सहर भइकन नेपालीको बाक्लो बसोबास छ । सुविधा सम्पन्न सहरमा संगीत बुझ्नेको राम्रो उपस्थितिले कन्सर्ट गर्न मज्जा आउँछ ।'

रोजगारका लागि पछिल्ला वर्ष दक्षिण कोरिया जाने नेपालीको संख्यामा उल्लेख्य वृद्धि हुन थालेपछि नेपाली कलाकारको चहलपहल पनि बढेको हो । बितेका एक वर्षमै मात्र ४० भन्दा बढी कलाकार कोरिया पुगे । कोरियामा कलाकारलाई सामान्यतः ८० हजारदेखि साढे दुई लाख रुपैयाँसम्म पारिश्रमिक दिने गरिएको एक संस्था सम्बद्धले बताए । विदेश बोलाइने कलाकारलाई पारिश्रमिकबाहेक प्लेन टिकट, खानबस्न र घुम्नका लागि आवश्यक खर्च आयोजकले नै बेहोर्ने गर्छ ।

करिब पाँच लाख नेपाली रहेको मलेसिया कलाकारका लागि राम्रो गन्तव्य मानिन्छ । ४० हजारदेखि ६ लाख रुपैयाँसम्म पारिश्रमिक लिइएका उदाहरण भएको मलेसियामा गतवर्ष सम्पन्न एभरेस्ट कन्सर्टमा प्रस्तुति दिएका विल्सनविक्रमले तीन लाख ३० हजार रुपैयाँ र नायिका निशा अधिकारीले अर्को कार्यक्रममा तीन लाख रुपैयाँ पारिश्रमिक बुझेको कार्यक्रम संयोजक सुन्दर आलेले दाबी गरे । विदेशमा कलाकारको मागबारेमा गायिका इन्दिराको बुझाइ छ, 'कामले थकित भएका नेपाली दाजुभाइलाई यस्ता कार्यक्रमले थोरै भए पनि मनोरन्जन दिन्छ । त्यसैले त्यहाँ म गायिका भएर नभई पर्फम भएर उपस्थित हुन्छु । अहिलेको विश्वव्यापी मान्यता पनि त्यही हो ।'

 

प्रकाशित मिति: २०७० फाल्गुन २५ ०९:००

- See more at: http://www.ekantipur.com/np/2070/11/25/full-story/385374.html#sthash.trQ5vf8b.dpuf